Dwu czy dwóch? Dwóch czy dwoje?

Dwa pozornie proste pytania zadane w temacie tego artykułu, po wnikliwej analizie okazują się być tylko przedsionkiem do komnaty nieogarniętej wiedzy. Zaproszeniem do poznania źródeł uznanych dziś kanonów poprawności: prasłowiańszczyzny (uwielbiam dźwięk tego słowa).

Brzmi groźnie. Gotowi na nową wiedzę? Zacznijmy od początku. Dwa to liczebnik.

Jeżeli kupujemy w sklepie dwa kilo mąki lub wykonujemy dwie czynności jednocześnie , możemy z tym żyć bezstresowo. Kłopoty zaczynają się dopiero w dopełniaczu. Zaraz zaraz…

…brakuje nam dwu czy dwóch kilogramów mąki do wypieku domowego chleba?

Dwóch czynności naraz nie zrobimy. A może dwu?

OBIE FORMY SĄ POPRAWNE!

Pierwotną formą jest dwu. Jak tłumaczy profesor Jan Miodek:

“(…) dwu to kontynuacja dawnej dłuższej postaci dwoju. Ze skrzyżowania zaś (…) dwoju i zakończenia -ch licznych zaimków, liczebników i przymiotników typu moi-ch, nasz-ych, trze-ch, cztere-ch, dobry-ch, miły-ch powstała konstrukcja dwóch.” *

Przy tej okazji wiadomo już, dlaczego w formie dwóch pojawia się ó zamknięte a forma dwuch jest niedopuszczalna:

dwoju => dw[oj]u => dwu

dwoju + -ch => dwojuch => dwo[ju]ch => dwóch

Pysznie! Jedziemy dalej! Jak właściwie brzmi poprawna forma mianownika: dwóch ludzi czy dwoje ludzi?

To już zależy od kontekstu. Jeżeli mamy na myśli kobietę i mężczyznę, należy używać formy dwoje ludzi.

Jeżeli natomiast są to dwaj mężczyźni, należy mówić poprawnie dwóch ludzi.

CIEKAWOSTKA: kilka źródeł, z których korzystam przy tworzeniu tego artykułu, wspomina o pewnym precedensie językowym. Chodzi o tytuł głośnego filmu krótkometrażowego Romana Polańskiego “Dwaj ludzie z szafą”, która to forma wydaje się być przez rzeczone źródła dopuszczalna.

Pisząc ten artykuł rozpisałem sobie macierz deklinacyjną liczebnika dwa. Proste to nie było, bo okazało się, że istnieje 5 wariantów odmiany: dla 1) rodzaju żeńskiego, 2) męskiego, dla 3) podmiotów nieżywotnych, 4) ludzi (mężczyzna + kobieta), 5) ludzi (2 mężczyzn).

Mam nadzieję, że nasza cudowna polszczyzna nie zaskoczy mnie szóstym wariantem.

POD TYM LINKIEM umieściłem plik Excel z wszystkimi 5 wariantami deklinacji liczebnika dwa. Jeśli masz jakiekolwiek cenne uwagi, chcesz dokonać korekty, uzupełnienia, zachęcam Cię do interakcji! (Plik ściągniesz, klikając na ikonkę poniżej.)

 

Na koniec dwie odkrywcze refleksje.

1. ODKRYCIE #1. Cytuję za Słownikiem Języka Polskiego PWN:

“Dzisiejsze liczebniki zbiorowe dwoje, troje były pierwotnie zaimkami. Liczebniki czworo, pięcioro, sześcioro – przymiotnikami.”

To odkrycie wyjaśnia, dlaczego deklinacja dwójki nie jest taką prostą rzeczą. Temat będzie przeze mnie dogłębnie zbadany, obiecuję 🙂

2. ODKRYCIE #2 Co ma wspólnego językoznawstwo z matematyką?

Odpowiedź: więcej, niż by się nam mogło wydawać. Matematyka nie bez powodu jest uznawana za królową nauk, a to z jednego podstawowego względu: żyjemy w systemach. Wszystkie aspekty naszego życia podlegają wymierzalnym regułom. Gramatyka też.

Weźmy na ten przykład powyższą deklinację liczebnika dwa. Czy można zarejestrować na papierze reguły jego odmiany? TAK.

Czy te reguły są logiczne? TAK.

Czy są wyjątki / odstępstwa od tych reguł? TAK.

Czy te odstępstwa można logicznie wytłumaczyć? TAK.

Czy można zmienić zasadę wewnątrz reguły i nadal snuć logiczny wątek? NIE!

Bo wtedy pojawia się BŁĄD. A od błędów są BLENDY.PL!

Z pozdrowieniami!

Włodzimierz

* Cytat prof. Miodka za książką tegoż “Przez lata ze Słowem Polskim”.

Osoby, które weszły na ten wpis, wpisywały w wyszukiwarce Google często poniższe frazy kluczowe:

• https://blendy pl/dwu-czy-dwoch-dwoch-czy-dwoje