Wielkanoc to najstarsze i najważniejsze święto chrześcijańskie, upamiętniające zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Obchodzone jest w pierwszą niedzielę po pierwszej wiosennej pełni księżyca, przypadającej po 21 marca (czyli dacie kalendarzowej wiosny). To tłumaczy, dlaczego święto to jest ruchome i w każdym roku przypada w innym dniu.
Samo słowo Wielkanoc powstało przez połączenie przymiotnika wielka z rzeczownikiem noc i pierwotnie była używana w formie rozdzielnej: Wielka Noc, święta Wielkiej Nocy.
Z czasem to połączenie wyrazowe stało się nierozdzielnym zrostem, czyli jednym wyrazem. W kontekście wymowy skutkuje to przeniesieniem akcentu:
Wielka Noc ale Wielkanoc
(porównaj: Biały Stok vs Białystok albo Rzecz Pospolita vs Rzeczpospolita – wszak w języku polskim akcentowana jest przedostatnia sylaba).
A w kontekście deklinacyjnym? Jak odmienić Wielkanoc w dopełniaczu:
święta Wielkanocy czy święta Wielkiejnocy?
Obie formy są poprawne. Pierwszy człon (przymiotnikowy) pozostawiamy w mianowniku: święta Wielkanocy, lub oba człony (przymiotnikowy i rzeczownikowy) deklinujemy: święta Wielkiejnocy.
To samo dotyczy zresztą pozostałych przypadków. Oto pełna deklinacja obu (poprawnych) wariantów Wielkanocy / Wielkiejnocy:
MIANOWNIK: Wielkanoc
DOPEŁNIACZ: Wielkanocy / Wielkiejnocy
CELOWNIK: Wielkanocy / Wielkiejnocy
BIERNIK: Wielkanoc / Wielkąnoc
NARZĘDNIK: Wielkanocą / Wielkąnocą
MIEJSCOWNIK: Wielkanocy / Wielkiejnocy
WOŁACZ: Wielkanoc / Wielkanocy
A co z formą rozdzielną? Czy możliwa jest odmiana: święta Wielkiej Nocy?
Moje wyczucie językowe podpowiada mi, że w niektórych przypadkach forma rozdzielna może być prawidłowa. Źródła naukowe potwierdzają moje przypuszczenie prawidłowości takiej pisowni, “o ile myślimy przy tym o rzeczywistej wielkości tamtej nocy, kiedy to stało się coś tak wielkiego…” [cytat za SJP PWN, Jerzy Bralczyk].
Na koniec ciekawostka: dlaczego święto wielkanocne obchodzone jest w nocy, jak sugeruje nazwa? Otóż według przepisów obrządku rzymskiego, niedziela wielkanocna rozpoczyna się już w sobotę po zachodzie słońca (czyli dziś). Są to tzw. obrzędy Wigilii Paschalnej, Wielkiej Nocy.
Życzę Wam Radosnych Świąt Wielkiejnocy!
Włodzimierz
Osoby, które weszły na ten wpis, wpisywały w wyszukiwarce Google często poniższe frazy kluczowe:
- https://blendy pl/swieta-wielkanocy-wielkiejnocy-czy-wielkiej-nocy
Nigdy za dużo wpisów i artykułów na temat poprawności naszego języka! Bo ta poprawność stanowi przecież o jego kulturze i pielęgnuje tradycję!
A propos Wielkanocy/Wielkiejnocy – przypomina mi się ten fragmencik z IV części “Dziadów”:
Biegną wody potoku,
Pamięć nie w naszej mocy:
Już tylko raz co roku,
Około Wielkiejnocy.
Gustaw śpiewa fragment ludowej piosenki, z którego widać, że niegdyś ta forma “Wielkiejnocy” była używana.
Pozdrawiam serdecznie Autora bloga, który trudzi się, abyśmy mówili i pisali poprawniej .
I życzę Mu radosnych Świąt Wielkanocnych. Bo jednak tę formę lubię najbardziej.
Pani Ewo! Nie sądziłem, że ten wpis, w okresie świątecznego wyciszenia, wzbudzi jeszcze czyjąś uwagę, a tym bardziej komentarz. Dziękuję za cytat i za życzenia. Życzę Pani Cudownych Świąt! Bo przecież nie ma większego cudu niż Wielka Noc! Pozdrawiam!
Pięknie dziękuję za odpowiedź i życzenia! To prawda: nie ma większego cudu niż Wielka Noc. Już minęła, ale wciąż trwa Oktawa, więc okazji do radości jeszcze wiele 🙂
A poprawna polszczyzna to temat zawsze aktualny, dlatego postaram się regularnie zaglądać na ten blog. Prawdę mówiąc, wcześniej nie wiedziałam, że istnieją blogi na temat poprawności językowej i błędów. To pierwszy, na jaki trafiłam. To interesujący pomysł i wiele osób może skorzystać z wiedzy, którą Pan przekazuje.
Ja również pozdrawiam!