Kolejne naruszenie zasad gramatycznych, które Polacy w mowie potocznej wręcz uwielbiają stosować. Chodzi o potoczny zwrot “tylko i wyłącznie”.
Czy jest to zwrot prawidłowy? Oczywiście, że nie. A dlaczego? Otóż jedno i drugie słowo znaczą to samo. Więc albo użyjemy słowa “tylko”, albo “wyłącznie”.
W żadnym wypadku poprawność gramatyczna nie przewiduje łączenia tych dwóch słów w jeden zwrot.
Jak się wydaje, osobie używającej tego zestawu słów prawdopodobnie bardzo zależy na podkreśleniu wagi swojej wypowiedzi. Łączy więc “tylko” z “wyłącznie”, ażeby położyć nacisk. Zupełnie niepotrzebnie. Nie bądźmy nadgorliwi!
Osoby, które weszły na ten wpis, wpisywały w wyszukiwarce Google często poniższe frazy kluczowe:
- tylko i wyłącznie
- tylko i wylacznie
- i wyłącznie
- tylko i wyłącznie błąd
- wyłącznie
O tym, że zwrot “tylko i wyłącznie” jest tautologią wiedzą wszyscy poza profesorem Mirosławem Bańką.
Zważywszy, że Mirosław Bańko przez wiele lat pracował w Wydawnictwie Naukowym PWN jako Redaktor Naczelny Słowników Języka Polskiego a w tymże SJP “stoi jak wół:
tylko – partykuła ograniczająca odniesienie komunikowanego w zdaniu sądu do tych obiektów i stanów rzeczy, które są wymienione
wyłącznie – partykuła ograniczająca odniesienie komunikowanego w zdaniu sądu do tych obiektów i stanów rzeczy, które są wymienione
wygląda na to, że wielce uczony Pan Profesor SAM SOBIE ZAPRZECZA, albo jest nieukiem, pisząc w poradni językowej, że ten zwrot jest dopuszczalny bo mówimy przecież “krótko i węzłowato”. Pan profesor nie zauważył, że krótko wcale nie oznacza, że wypowiedź jest zwięzła a zwięzłość nie implikuje długości wypowiedzi, ergo ten zwrot ma sens, a “tylko i wyłącznie” było jest i będzie tautologią.
‘wyłącznie – partykuła ograniczająca odniesienie komunikowanego w zdaniu sądu do tych obiektów i stanów rzeczy, które są wymienione’
Ta definicja słowa wyłącznie jest nieścisła. Z wyłącznością wiąże się wykluczenie, zatem powinno to brzmieć tak: partykuła wykluczająca z odniesienia komunikowanego w zdaniu sądu te obiekty i stany rzeczy, które nie są wymienione.
‘Tylko’ natomiast odczytać można jako dostateczność, a nie ograniczenie. ‘Tylko powiedz mi, a zrobię to’ znaczy ‘wystarczy mi powiedzieć, żebym to zrobił’, a niekoniecznie ‘nie zrobię tego, dopóki mi nie powiesz’. To drugie zdanie wyrazić należałoby ‘zrobię to wyłącznie wtedy, kiedy mi powiesz’
I wtedy ‘tylko’ nie jest równoznaczne z ‘wyłącznie’. Sparowanie zatem tych dwóch wyrazów to krótkie sformułowanie warunku wystarczającego i koniecznego zarazem.
Siwy Kaziku, dzięki za rozbudowany komentarz i za uszczegółowienie zagadnienia.
Ależ w Poradni Językowej PWN profesor Bańko nie popiera bezkarnego stosowania pleonazmu “tylko i wyłącznie”, jedynie wskazuje, że rzeczywiście, w tropieniu pleonazmów można popaść w przesadę i odpowiada na pytanie czytelniczki, która nie zna powodu “linczu słownego” dokonanego na niej przez znajomych. Wyjaśnia jej, że znajomi używają tego pleonazmu, by “brzmieć” dobitniej. W podręczniku akademickim KJP pod red. prof. Andrzeja Markowskiego przeczytamy, że w istocie, pleonazm “tylko i wyłącznie” uległ frazeologizacji, ale dotyczy to tylko języka potocznego. Usankcjonowanie w uzusie nie oznacza dla człowieka, który jest świadomym użytkownikiem języka, powielania błędów i utrwalania ich za użytkownikami języka nieświadomymi. Ja bym nie czepiała się np. inżynierów czy prawników mówiących “tylko i wyłącznie”, ale tępić będę ten błąd w wypowiedziach pisanych. Pozdrawiam! Ana
“Nie bądźmy, aż tak nadgorliwi!” ?
Warto poprawić ten wpis.
Po pierwsze – przecinek. Nie powinien się tam znaleźć. (W wypowiedzi z której pochodzi cytat jest jeszcze co najmniej jedno miejsce, w którym przecinek jest źle postawiony.)
Po drugie – zdanie powinno brzmieć albo “Nie bądźmy nadgorliwi!” albo “Nie bądźmy aż tak gorliwi!”
Piętnowany zwrot “tylko i wyłącznie”, to przy tym pikuś. Dlatego apeluję: poprawiając, nie dokładajmy kolejnych błędów.
Dziękuję za celne uwagi. Zostały uwzględnione 🙂
Ciągle to powtarzam, należy to zrobić tylko, wyłącznie, jedynie w ten sposób i w żaden inny!!!