Odpowiedź na pytanie zadane w tytule:
“Jak się pisze: cham czy ham?”
jest jednoznaczna i nie budzi wątpliwości:
słowo “cham” piszemy przez “ch”!
Nie ma w języku polskim słowa “ham”. Istnieje ono w języku angielskim i oznacza szynkę.
A co słowo “cham” znaczy po polsku? Określa ono dziś:
prostaka, człowieka ordynarnego, czasem wulgarnego.
Dawniej używano słowa “cham” jako pogardliwe określenie chłopa, osoby niskiego stanu, parobka.
“Miałeś chamie złoty róg…” – ten cytat jest znany wielu z nas.
Do kogo zwraca się per “cham” Chochoł w finale “Wesela” Wyspiańskiego? Do Jaśka, prostego chłopaka ze wsi, brata Panny Młodej, który zgubił złoty róg.
“Cham” w powyższym cytacie ma zatem wydźwięk pradawny, klasyczny, odnosi się do stanu społecznego Jaśka.
Zwrot ten niesie z sobą raczej przekaz w stylu: “Człowiecze niskiego stanu!” niż “Człowiecze o prostackich manierach!”
Zdanie “Miałeś chamie złoty róg…” ma też w sobie duży ładunek tragizmu. Wewnętrzny kontrast tej sentencji zawiera się w porównaniu:
cham kontra złoty róg
czyli
przyziemność kontra wezwanie.
Dla czytających szkolne lektury wynik tej konfrontacji jest znany: wygrała małostkowość, zatwardziałość, bezwola i rozpoczął się “chocholi taniec”…
Wróćmy jednak do teraźniejszości.
Współczesna polszczyzna zna wiele synonimów “chama”, oto kilka z nich:
burak, gbur, wsiok, ćwok, buc, prymityw, jaskiniowiec, prostak…
Część z powyższych wyrazów aż się prosi o wyjaśnienie powodów użycia ich jako zamiennika słowa “cham”. Na przykład, dlaczego czerwono-bordowe warzywo jest dziś synonimem prostactwa?
To już zupełnie inna historia, język żyje i niezmiennie ewoluuje, jak całe nasze człowieczeństwo.
Od dłuższego już czasu chodzi za mną myśl, żeby rozszerzyć BLENDY.PL o nową kategorię ETYMOLOGIA, w której poznawalibyśmy źródła słów codziennego użytku, których korzenie dawno się już zatarły… Co o tym myślicie?
Pozdrawiam.
Włodzimierz
PS. Na naszym blogu pojawił się dawniej wpis opisujący prawidłową pisownię innego trzygłoskowego słowa zaliczanego do wulgaryzmów, zaczynającego się również od “ch”. Chętnych do zbadania (nie do używania 🙂 ) tego słowa zapraszam do lektury tego artykułu.
Osoby, które weszły na ten wpis, wpisywały w wyszukiwarce Google często poniższe frazy kluczowe:
- Cham
- https://blendy pl/ham-czy-cham-jak-sie-pisze
- ham czy cham
- cham czy ham
W zasadzie określenie Chama bierze się z Biblii od syna Noego (hebr. חָם Ḥam) Hama więc poprawną pisownią powinno być Ham a nie Cham. Ale poloniści wiedzą lepiej i tłumaczą imię חָם jako Cham no chyba że występuje jako część bardziej rozbudowanego imienia אַבְרָהָם wtedy mamy Abrahama i piszemy Ham przez samo h
@Kacper: bardzo dziękuję za Twój merytoryczny wkład.
Nie jestem w stanie odnieść się do przedstawionej przez Ciebie teorii pochodzenia tego słowa (“cham” / “ham”) z hebrajskiej Biblii).
Faktycznie, biblijny Cham, syn Noego, odkrył nagość ojca po upojeniu się przez tego winem i objawił to swoim braciom: Semowi i Jafetowi, którzy wzięli płaszcz i przykryli nagiego ojca, a “”twarze mieli odwrócone, tak że nie widzieli nagiego ojca.”
Jeśli dzisiejsze znaczenie słowa “cham” pochodzi od biblijnego Chama, ma to sens.
Do rozstrzygnięcia pozostaje kwestia pisowni “ch” czy “h”.
Pewien trop już istnieje, i jest na tym blogu. Dotyczy on dźwięczności i bezdźwięczności głosek.
Szczegóły tutaj: https://blendy.pl/cha-cha-ha-ha-hi-hi-chi-chi
Kacper ma rację, pisownia cham przez ch nie ma żadnego sensu i żadnego uzasadnienia. Ham powiedzenie i określenie pochodzi bezpośrednio z biblii i jako takie powinno być kontynuowane. Imię te nie zostało wymyślone przez polaków nie zostało w żaden sposób spolszczone i powinno pozostać w niezmienionej formie jako Ham. A to że po angielsku Ham to produkt żywieniowy nic nie ma wspólnego z tym w jakim rozumieniu odbierają go polacy.
Nawet milion ludzi stwierdzając że według nich coś jest jednoznaczne i nie budzi wątpliwości może się najzwyczajniej w świecie mylić w swojej ocenie.
gbur = Gross Bauer -> bogaty, zasobny chłop (czy jakiś poznaniak przypomni to?)
snob = sine nobile -> bez szlachectwa, nieszlachcic (skrót w średniowiecznych księgach immatrykulacyjnych, np. na Uniwersytecie Krakowskim)