Doktor to stopień naukowy.
Słowo to pochodzi z języka łacińskiego doctor, co znaczy “nauczyciel” => od czasownika docēre = “uczyć”. (Porównaj niemiecki czasownik dozieren = “wykładać”.)
Co ciekawe, stopnie naukowe w Polsce są tylko dwa:
doktor i doktor habilitowany.
Przed stopniem naukowym są tytuły zawodowe, niezbędne do otrzymania stopnia naukowego:
licencjat, magister, magister inżynier, lekarz medycyny, lekarz weterynarii i inne.
Po stopniu naukowym jest tytuł naukowy profesora, przyznawany przez Prezydenta RP.
Tytułu naukowego profesora nie należy mylić ze stanowiskami uczelnianymi profesora nadzwyczajnego i profesora zwyczajnego, przewidzianymi dla pracowników naukowych, posiadających stopień naukowy doktora habilitowanego, lub tytuł naukowy profesora.
Uff… przed przystąpieniem do tego artykułu sam nie wiedziałem o różnicach pomiędzy tytułem zawodowym, stopniem zawodowym, tytułem naukowym, a stanowiskiem na uczelni.
Więcej o stopniach naukowych i tytule naukowym możesz przeczytać w Internetowym Systemie Aktów Prawnych.
Wróćmy jednak do zasadniczego tematu tego artykułu:
Jak poprawnie pisać skrótowce od doktorskiego stopnia naukowego i jak je (jeśli w ogóle) odmieniać?
Po raz pierwszy temat ten pojawił się przy okazji konferencji, organizowanej przez moją żonę i przeze mnie w marcu tego roku.
Głównym Prelegentem był wówczas profesor doktor habilitowany, w skrócie prof. dr hab. Marek Szopa.
Dlaczego dwa z powyższych skrótowców są zakończone kropką, a jeden nie? Otóż:
Po skrótowcu zakończonym ostatnią literą skracanego wyrazu (w tym przypadku; doktor), kropki nie ma!
Natomiast po skrótowcu niezakończonym literą skracanego wyrazu (profesor, habilitowany), kropka być musi!
“Doktorowe schody” zaczynają się w momencie deklinacji skrótowca. Tak! Skrótowce można deklinować, nawet na dwa sposoby!
Oto prosty przykład w dwóch wariantach:
“Podczas konferencji spotkałem się z drem Blendowskim.”, lub:
“Podczas konferencji spotkałem się z dr. Blendowskim.”
Skąd w drugim przykładzie kropka po “dr”?
Skrótowiec dr w przypadkach zależnych (w powyższym kontekście jest to narzędnik: z kim? z czym?) nie kończy się ostatnią literą skracanego wyrazu. Zatem, po ostatniej literze skracanego wyrazu w mianowniku, stawiamy kropkę.
“z doktorem” = “z dr.”
Możemy też, w przypadkach zależnych (czyli wszystkich, z wyjątkiem mianownika i wołacza), do skrótu dr dodać końcówkę fleksyjną, przypisaną do pełnej wersji “doktora”, czyli:
Liczba pojedyncza
MIANOWNIK: doktor / dr
DOPEŁNIACZ: doktora / dra
CELOWNIK: doktorowi / drowi
BIERNIK: doktora / dra
NARZĘDNIK: z doktorem / drem
MIEJSCOWNIK: o doktorze / drze
WOŁACZ: doktorze! / drze! *
Liczba mnoga
MIANOWNIK: doktorowie / dr
DOPEŁNIACZ: doktorów/ drów
CELOWNIK: doktorom / drom
BIERNIK: doktorów / drów
NARZĘDNIK: z doktorami / drami
MIEJSCOWNIK: o doktorach / drach
WOŁACZ: doktorowie! / drowie! *
* Mam szczere wątpliwości, czy odmiany skrótowców w wołaczu są zasadne, dlatego skreśliłem je. Przypadek wołacz, jak sama nazwa wskazuje, wywodzi się pierwotnie z języka mówionego. Zwracamy się do kogoś w ten sposób:
“Panie doktorze!” / “Panowie doktorowie!”
Można oczywiście przenieść zwrot werbalny na język pisany, np. stosując apel do lekarzy w stopniu doktora, w prasie lokalnej:
“Panowie doktorowie! Nie przepisujcie tak wielu lekarstw!”
Wątpię, by forma pisana:
“Panowie drowie! Nie przepisujcie tak wielu lekarstw!”
była poprawna, bo na pewno zrozumiała nie jest. 😉
***
Jeśli dla kogoś z Was powyższe konstrukcje fleksyjne skrótów wydają się językowo dziwaczne (dla mnie osobiście tak), można uprościć sobie życie, stosując alternatywne wersje z kropką. W każdym przypadku zależnym liczby pojedynczej odmiana jest taka sama:
dr.
WSKAZÓWKA #1
Mianownik skrótowca dr w liczbie mnogiej piszemy:
dr dr
Pozostałe przypadki zależne natomiast w formie:
dr. dr.
WSKAZÓWKA #2
Jeśli doktor jest kobietą, tego stopnia naukowego nie odmieniamy:
M: To jest doktor Poprawna.
D: Brakuje doktor Poprawnej.
C: Dziwię się doktor Poprawnej.
B: Podziwiam doktor Poprawną.
N: Rozmawiam z doktor Poprawną.
Msc: O doktor Poprawnej wiele się pisze.
W: Doktor Poprawna!
***
Zamknijmy klamrą etymologiczną temat doktora i, dla relaksu umysłu, popatrzmy na inne neologizmy, mające swój źródłosłów w doktorze, czyli w “nauczycielu”…
- doktoryzować = nadać komuś tytuł doktora
- doktoryzować się = uzyskać stopień doktora
- doktoryzowanie = forma rzeczownikowa czasownika doktoryzować
A na koniec KONKURS! Kto znajdzie najdłuższy w Polsce tytuł naukowy? Mój typ poniżej:
Prof. n. tech. dr hab. n. fiz. inż. lek. med.
Proszę o propozycje w komentarzach! 🙂
Pozdrawiam!
Włodzimierz
Osoby, które weszły na ten wpis, wpisywały w wyszukiwarce Google często poniższe frazy kluczowe:
- https://blendy pl/dra-czy-dr-doktor-doktora-doktoryzuje
Można jeszcze dodać dr h. c. mult. (doktor habilitowany multi). A czy funkcjonuje JM rec. UJ i reszta skrótów?
Pomyłka. W nawiasie chodziło oczywiście (doktor honoris causa multi).
Ściśle rzecz biorąc, nie ma tytułu “lekarz medycyny”, jest lekarz.
Jeszcze trzeba dodać prof. n. PAN (nadzwyczajny czyli wstępujący do Polskiej Akademii Nauk lub zwyczajny czyli członek PAN).
A po nazwisku jeszcze poseł VIII kad.